Ζακυνθινό Καρναβάλι: Λίγες δεκαετίες πριν… μέχρι και σήμερα

Το Καρναβάλι με τα χρόνια έγινε κομμάτι της Ζακυνθινής κουλτούρας και έθιμο πολλών γενιών, που το τιμούσαν και το συνέχισαν. Έτσι, μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες, οι άνθρωποι διασκέδαζαν, ίσως όχι με την ίδια ένταση που δημιουργεί η καταπίεση, αλλά με χαρά προσμονή. Μην ξεχνάτε, πως το νησί μας είναι καθαρά αγροτικό. Οι άνθρωποι δούλευαν πολύ σκληρά, όλο το χρόνο. Οι ευκαιρίες να διασκεδάσουν ήταν λίγες και οι απόκριες, ήταν σίγουρα μία τέτοια στιγμή.

Τσικνοπέμπτη

Tσίκνισμα στους δρόμους

Όλα ξεκινούσαν με την Τσικνοπέμπτη, που σε ολόκληρη τη Ζάκυνθο από το πρωί ψήνουν κρέας, ακόμα και στους δρόμους της πόλης. Έθιμο που διατηρείται μέχρι και σήμερα, με την πόλη να τσικνίζει από νωρίς το πρωί! Από τη Δευτέρα μετά την Τσικνοπέμπτη, μέχρι και την Καθαρή Δευτέρα, έβαζαν την μάσκα και τη στολή τους και χτυπούσαν τις πόρτες διάφορων σπιτιών, γνωστών και αγνώστων. Δεν αποκάλυπταν ποτέ την ταυτότητά τους, πείραζαν τους ανθρώπους του σπιτιού, χόρευαν μαζί τους και με την απαραίτητη απελευθέρωση του στόματος, γέμιζαν με πρόστυχες εκφράσεις, κάτι που θύμιζε πάντα διονυσιακή σάτιρα και ελληνική κωμωδία, το λεξιλόγιό τους.

Piccolo Καρναβάλι

Το καρναβάλι ξεκινούσε την πρώτη Κυριακή με τα μικρά παιδιά και το piccolo καρναβάλι να κερδίζει τις πρώτες εντυπώσεις. Τα σχολεία έπαιρναν μέρος, το καθένα με ένα θέμα. Κάτι που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.

Piccolo Καρναβάλι

Διασκέδαση με ταγκό και φλερτ με μάσκα

Οι ενήλικες, όμως ακολουθούσαν άλλες συνήθειες τότε. «Οι ελεύθερες γυναίκες του χωριού, λόγω της κλειστής κοινωνίας, αλλά και λόγω της απόστασης με την πόλη, ήταν δύσκολο να φτάσουν έως εκεί και μάλιστα, χωρίς να τις καταλάβουν οι γείτονες και να τις σχολιάσουν την επόμενη ημέρα. Έτσι, φρόντιζαν πολύ τη στολή τους τόσο, όσο να μην αναγνωρίζονται από κανένα στοιχείο, φορούσαν τη μάσκα τους και έβγαιναν από τα σπίτια αργά το βράδυ, και μάλιστα έφευγαν από διαφορετική κατεύθυνση από τη συνηθισμένη, για να φτάσουν μέχρι το καζίνο (το μαγαζί στην κεντρική πλατεία, όπου γίνονταν οι μεγαλύτεροι και οι πιο ενδιαφέροντες χοροί). Και φρόντιζαν να γυρνούν νωρίς να χαράματα, πριν ξημερώσει, για να μην τις δει κανείς να επιστρέφουν», μας είπε η κα Μαριέττα. «Όσο για τους παντρεμένους, συνηθίζαμε να πηγαίνουμε σε μαγαζιά με φαγητό και μουσική, όπου διασκεδάζαμε τα βράδια σε πιο ήρεμους ρυθμούς. Χορεύαμε τότε βαλς, ταγκό, μπλουζ, φοξ. Κυρίως αγκαλιαστούς χορούς, που βοηθούσαν στις γνωριμίες και το φλερτ, ειδικά τις βραδιές στο καζίνο. Τις στολές ή τις νοικιάζαμε, αφού με τα χρόνια άνοιξαν αρκετά μαγαζιά με αποκριάτικα ρούχα ή τις ράβαμε μόνες μας, με μεγαλύτερη φαντασία». Οι χοροί αυτοί, λόγω της ανωνυμίας της μάσκας και της στολής, έχουν ενοχοποιηθεί για πολλές «παράνομες» ερωτικές ιστορίες και ειδύλλια που έχουν μείνει πια στην ιστορία.

Παρέλαση και άρματα

«Η παρέλαση, τότε, ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Με βασιλιά καρνάβαλο τον Μπαμπουράνο (πρόκειται για το παρατσούκλι ενός γνωστού Ζακυνθινού που ήταν για πολλά χρόνια ο βασιλιάς) άνοιγε η παρέλαση των μασκαράδων και των αρμάτων. Θυμάμαι, πως κάθε χωριό είχε το δικό του άρμα και μάλιστα ήταν πολλές φορές επηρεασμένο το θέμα του από την παραγωγή του. Αν ας πούμε είχαν μέλι, ντύνονταν μέλισσες οι γυναίκες, μελισσοκόμοι οι άντρες και το τρακτέρ που τους μετέφερε, στο ίδιο κλίμα. Και πάντα, την τελευταία Κυριακή, το πόβερο καρναβάλι με το θρήνο και την κηδεία της μάσκας έκλεινε τις μέρες του Καρναβαλιού και την επόμενη πηγαίναμε στα ορεινά ή στο Βασιλικό να κάνουμε Κούλουμα και να πετάξουμε χαρταετό».

Καρναβάλι 2015

Μέχρι και σήμερα τις ημέρες των Αποκρεών θα δείτε ντυμένους μασκαράδες, κυρίως την τελευταία Κυριακή, και εκείνους που έχουν συμμετάσχει σε κάποιο γκρουπ, να χορεύουν μέχρι το πρωί στα μαγαζιά της πλατείας Αγίου Μάρκου. Οι στολές είναι όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, επηρεασμένες από το την επικαιρότητα. Μεγάλα πάρτι συνεχίζονται ακόμα να γίνονται, αν και με το πέρασμα των χρόνων έχουν πολλά από αυτά μεταφερθεί σε σπίτια, όπου είναι πια όλοι γνωστοί και απλώς συναγωνίζονται για την πιο πετυχημένη στολή.

Οι κοινωνικές ελευθερίες και ισότητες, έχουν εξασθενίσει την ανάγκη του να συμμετέχει πια κάποιος, αλλά η παράδοση που όπως είδαμε ξεκίνησε πριν από πολλούς αιώνες και η σπάνια εξωστρεφής και γοητευτική προσωπικότητα των Ζακυνθινών, εκδηλώνεται ακόμα περισσότερο τις ημέρες αυτές. Χαμόγελα, στολές, κέφι, πολύς χορός, ομιλίες, πάρτι και συναντήσεις κρατούν ακόμα στο νησί και οι νέες γενιές έχουν παραλάβει το καρναβάλι και το συνεχίζουν έχοντας προσαρμόσει τη μορφή του στο σήμερα και στο τώρα. Άλλωστε, οι παραδόσεις μόνο έτσι μπορούν να ζήσουν. Αν εξελιχθούν και παραδοθούν στις επόμενες γενιές.

Δεν θα σας πω λοιπόν, ζήστε το μαζί μας, αλλά… ελάτε να διασκεδάσουμε και να μας γνωρίσετε μέσα στην αποκριάτικη στολή μας!

Κ.Γ.

Βιβλιογραφία:

«Τση Ζάκυθος», Ντίνος Κονόμος, Αθήνα 1983